Günümüzde sosyal medya, iletişim kurma, iş yapma ve sosyalleşme biçimlerimizi kökten değiştirdi. Artık ruh sağlığına yaklaşımımızda da devrim yaratıyor. Özellikle pandemi dönemiyle birlikte ruh sağlığının önemi daha da anlaşıldı ve depresyon ve anksiyete yaygınlığı dünya çapında %25 arttı. Bu dönemde dijital teknolojilere olan gereklilik arttı ve yeni uygulamalarla beraber dijital alanlarda daha açık ruh sağlığı tartışmaları ortaya çıktı. Ancak, madalyonun bir de diğer yüzü var: TikTok ve Instagram gibi platformlarda ruh sağlığı kaygılarımızın artmasıyla birlikte bazı sorunlar da baş göstermeye başladı. Bu yazıda, sosyal medya ortamında psikolojinin nasıl var olduğunu ve bunun iyi, kötü ve çirkin sonuçlarını inceleyeceğiz.
Sosyal Medya Ruh Sağlığını Nasıl Dönüştürüyor?
Sosyal medya, ruh sağlığı savunucularının deneyimlerini paylaşmaları ve ilaçlar ve belirli ruh sağlığı durumları üzerindeki uzun süredir devam eden damgalanmayı azaltmaları için zemin hazırlıyor. Terapistler, TikTok gibi platformların bu konuda öncü olduğunu belirtiyor. Terapistlere göre, sosyal medyada terapistler de karmaşık konuları benzersiz yollarla açıklıyor, görseller oluşturuyor ve bir durumun kişinin hayatında nasıl ortaya çıkacağını gösteriyor. Ayrıca, gerçek insanların yüzleriyle otantik deneyimlerini paylaşmaları, güvenilir bir dijital alan oluşmasına katkıda bulunuyor. Bu sayede insanlar, farklı ruh sağlığı sorunları hakkında küçük bilgiler edinebiliyor. Bu bilgiler, ebeveynlerinin, partnerlerinin, arkadaşlarının ve özellikle kendilerinin davranışlarını tanımlamak, açıklamak ve analiz etmek için kullanılabiliyor.
Viral Olmanın Karanlık Yüzü
Ruh sağlığını açık tartışmalar yoluyla normalleştirmek doğru yönde atılmış bir adım olsa da, beraberinde bazı tehlikeleri de getiriyor. Ruh sağlığı hakkındaki günlük konuşmalardan etiketlemeyi kaldırma çabaları, aynı zamanda yanlış bilginin yayılmasına da yol açtı. Örneğin, ruh sağlığı uzmanı olmayan bazı içerik üreticileri, ruh sağlığı hakkında yanıltıcı içerik oluşturdukları için platformdaki profesyonellerden eleştiri almıştır.
Mesela bir içerik üreticisinin “yüksek işlevli anksiyete” olarak adlandırdığı dört özelliği tartıştığı bir videosunda, neşeli bir tavır sergilemenin sınırların olmaması, sakin ve derli toplu görünmenin ise güvenceye ihtiyaç duyulması anlamına geldiğini iddia etti. Bir ruh sağlığı uzmanının anksiyetenin daha az bilinen semptomları hakkındaki videosuyla karşılaştırıldığında, bilginin formatını ve geçerliliğini ayırt etmek zor olabilir. İşte sorunlar da tam olarak burada başlıyor. TikTok’ta her gün binlerce video yayınlanıyor ve bunların çoğu iddialarını destekleyecek kanıt olmadan gerçekmiş gibi sunuluyor.
Uzmanlar, daha fazla içerik üreticisinin kendi ruh sağlığı deneyimlerini platformda paylaşmasına karşı olmasalar da, yaygın özelliklerin hatsalık belirtisi haline getirilmesinin bu tıbbi durumlar hakkında bilgi eksikliğinden kaynaklandığını vurguluyorlar. Bir diğer önemli ayrım ise, yaşanmış deneyimin otomatik olarak doğru bilgi anlamına gelmediğidir. TikTok’taki birçok profesyonel olmayan kişi, nasıl hissettiklerine veya bir şeyleri nasıl algıladıklarına dayanarak tavsiye veriyor, belki de bunları uygun bilgi ve uzmanlığa sahip olmadan semptomlar ve durumlar olarak etiketliyor.
Ayrıca, niteliksiz ruh sağlığı içerik üreticileri ve izleyiciler arasında ilişki kurmanın da bir riski vardır. Takipçileriyle kurdukları ilişkiyi istismar etmeyeceklerinin veya kötüye kullanmayacaklarının garantisi yoktur. Etik dışı davranışlar sergilediklerinde lisansları ve uygulama yetkileri ellerinden alınabilen lisanslı psikologların aksine, yaşam koçları ve influencer’ların takipçilerinden faydalanmasını engelleyecek bir mekanizma bulunmamaktadır.
Sosyal Medyadaki Psikoloji Sohbetlerinin Tehlikeleri
Ruh sağlığı bilgilerini bu şekilde paylaşmak zararsız görünebilir. Bazıları, ruh sağlığı sorunları söz konusu olduğunda karanlıkta kalmaktansa aşırı bilinçli olmanın daha iyi olduğunu düşünebilir. Ancak, bu durum insan sağlığına sanıldığından daha fazla zarar verebilir.
Bilimsel gözlemler yoluyla veri toplayarak çalışan profesyonel psikologların aksine, sosyal medya personaları çoğunlukla içe dönük düşünme yoluyla yapılır. Bu yaklaşımı benimseyen kişiler, genellikle ampirik verileri dikkate almak yerine, kendi hayatlarında işe yarayan ve kişisel olarak mantıklı gelen şeylere dayanarak tavsiyelerde bulunurlar. Bu alan için faydalı bir araç olabilir, ancak doğru eğitim olmadan yapıldığında, başkaları hakkında sınırlı veya yanlış görüşlere yol açabilir. İşte psikoloji konuşmalarının sosyal medyada zararlı olmasının birkaç nedeni:
İnsanlar etiketlere göre yaşamaya başlar. Birine yanlışlıkla borderline, obsesif kompulsif veya başka bir patolojik terim yakıştırıldığında, bu yargıyı destekleyecek şekilde davranmaya başlayabilirler. Buna projeksiyon özdeşleşimi denir.
- Bağlamı göz ardı eder ve stereotip oluşturmaya yol açar. Birçok duygu ve kişilik bozukluğu, istismar veya ihmal gibi durumsal faktörlerden kaynaklanır. Eğitimli terapistler ve danışmanlar, altta yatan temel kişiliği anlamak için bu katmanları inceler. Gözlemlediğimiz davranışlara bir etiket yapıştırmak, yalnızca ruh sağlığı sorunları olan insanların nasıl hissettiği, düşündüğü ve davrandığına dair varsayımlarımızı güçlendirir. Bu durum, kişiyi durumundan ayrı görmek yerine, ruhsal hastalığı olan kişinin stereotipik vakasına odaklanma eğilimindedir.
- Normal ve sağlıksız arasındaki çizgiyi bulanıklaştırır. Bir bireyin tuhaf veya sıra dışı karakter özellikleri olabilir, ancak bu mutlaka klinik bir ruhsal bozukluk eşiğini karşıladığı anlamına gelmez. Sosyal medya teşhisleri, bu şekilde etiketlenen kişilerin gereksiz sıkıntı yaşamasına neden olabilir. Aynı zamanda, gerçekten bu sorunlarla mücadele edenler için durumları önemsizleştirir.
- Gerçek yardım fırsatları kaçırılır. Birine gelişigüzel bir şekilde ruhsal bir hastalık teşhisi koymak iki şekilde sonuçlanabilir. İdeal olarak, bu gözlemleri doğrulamak ve ihtiyaç duydukları yardımı almak için bir uzmana görünmeleri gerekir. Ancak, sosyal medya teşhislerinde sıklıkla görüldüğü gibi, insanlar ruhsal durumlar için etiketleri gözü kapalı kabul ederler ve yardım aramazlar, bu da daha tehlikelidir.
Sosyal Medyada Ruh Sağlığını Tartışmanın Sınırları
Sosyal medyanın, bazı insanlar için var olan ruh sağlığı sorunlarının kabulünü artırmasının birçok yolu vardır. Bu tür konuşmaları normalleştirme eylemi, bu durumlarla ilişkili damgalanmayı da azaltır. Ancak, sosyal medyada ruh sağlığını tartışmanın sınırları olduğunu da unutmamak önemlidir.
Birçok TikTok ruh sağlığı içerik üreticisi, özellikle de nitelikli olanlar, video izlemenin terapiye eşit olmadığını vurgulamaktadır. Bu platformlarda paylaşım yapmanın amacı, ruh sağlığı hakkında temel bir anlayış sağlamak ve endişesi olanları profesyonel yardım aramaya teşvik etmektir. Platformdaki yaratıcı videolar ve bilgi parçacıkları ne kadar aydınlatıcı olsa da, bunlar tek başına yeterli değildir.
Terapistler, “TikTok terapi olamaz çünkü terapi bireyselleştirilmiş bakımı içerir,” diyor. “Terapist, tüm tedavi planını birey olarak danışanın etrafında oluşturur. Ayrıca etik standartlara ve kişilerarası iletişimde gizliliğe tabidir”. TikTok, video izleyerek bilgi tüketirken gizlilik ve bireyselleştirme olmadığı için terapinin yerini tutamaz.
Bazı profesyoneller, içerikleriyle ilk kez etkileşime girdikten sonra terapiye başvuran kişileri nihai başarı olarak görmektedir. Uygulama sayesinde, daha fazla insan farklı terapi biçimleri ve uygun fiyatlı, kaliteli yardım kaynakları hakkında bilgi sahibi olmaktadır.
Sosyal Medya ve Ruh Sağlığını İleriye Taşımak
Peki buradan nereye gidiyoruz? Sosyal medya platformlarında yanlış bilgi ve ruh sağlığı riskleri durumu nasıl düzeltilebilir?
Öncelikle, bu durumların daha büyük bir sorunun, yani bozuk bir sağlık sisteminin belirtileri olduğunu anlamak önemlidir. TikTok’un yanıtlamaya çalıştığı birçok sorun, ruh sağlığı hizmetlerine erişimdeki boşluklar ve eşitsizliklerle ilgilidir. Özel bir sağlık sisteminde, çoğu sigorta planı ruh sağlığı kapsamı konusunda cimridir. İyi bir sigortası olanlar için bile, yaşadıkları şehre ve büyük bir şehre ne kadar yakın olduklarına bağlı olarak terapiye erişim sınırlı olabilir.
İkinci olarak, kullanıcılar tükettikleri içeriğe ve içerik oluşturucuların kimlik bilgilerine karşı daha seçici olmalıdır. Tran, izleyicilerin TikTok’taki bir ruh sağlığı savunucusunun herhangi bir eyalette lisanslı bir terapist olup olmadığını araştırmalarını öneriyor. Benzer şekilde, uzmanlar bir terapistin eyaletinin lisans kurulu tarafından sertifikalandırılıp sertifikalandırılmadığını kontrol etmeyi tavsiye ediyor. Ancak bu sadece bir yere kadar gidebilir. Milyonlarca TikTok kullanıcısı, hızlı ve kolay bir şekilde içerik kaydırabildikleri için platformda bulunuyor ve büyük olasılıkla kimlik bilgilerini kontrol etmek için zaman ayırmayacaklardır.
Bunun yerine, yanlış ve yanıltıcı içeriğin yayılmasını kendi alanlarında engellemek için daha fazla çaba gösterme sorumluluğu sosyal medya platformlarının kendisine düşüyor. Örneğin, doğrulanmış ruh sağlığı uzmanlarının profillerine, ruh sağlığı savunucularından ayırt edilmelerini sağlayacak rozetler eklenebilir. Bir doğrulama sistemi, profesyonellerin platformda hassas konuları işaretlenmeden tartışmalarına da olanak tanır.
Sonuç
TikTok’taki koltuk psikolojisinin kötü ve çirkin yanlarına rağmen, bu platform ve diğer sosyal medya kanalları günümüzde ruh sağlığını şekillendiren önemli bir parça olmaya devam ediyor. Sorumlu bir şekilde kullanıldığında, profesyonel yardıma gerçekten ihtiyacı olan bir izleyicinin bu yardımı alma olasılığı daha yüksektir. Aynı zamanda, Siyah topluluktan terapistler gibi yeterince temsil edilmeyen profesyonellerin, her zaman görünür hissetmeyebilecek belirli kitlelere ulaşmaları için fırsatlar sunar.
Sonuç olarak, sosyal medya insanlara keşfetmek için güvenli bir alan sunmuştur. Bu, bir gün “Biliyor musun? Terapi benim için olabilir” demelerini mümkün kılar.
Kaynak: https://alittlebithuman.com/armchair-psychology-on-social-media-the-good-the-bad-the-ugly/