Sosyal Fobi, Sosyal Anksiyete Bozukluğu ya da Sosyal Kaygı Bozukluğu. Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler, utanç, reddedilme veya yargılanma olasılığı bulunan sosyal veya performansla ilgili durumlarda yoğun ve kronik korku yaşarlar.
Sosyal ya da performans sergilemeleri gereken durumlarda, sosyal fobik insanlar neredeyse her zaman fiziksel kaygı belirtileri yaşarlar. Korkularının mantıksız olduğunu bilmelerine rağmen, onu durdurmak için hiçbir şey yapamazlar, bu yüzden ya bu durumlardan tamamen kaçınırlar ya da yoğun endişe ve sıkıntı hissederken bu durumları deneyimlerler. Bu şekilde, sosyal kaygı bozukluğu günlük utangaçlığın ötesine uzanır ve kişilerin yaşamlarını etkileyebilecek büyük fonksiyon kayıplarına sebep olabilir.
Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal fobi, başkalarının sizi olumsuz yönde yargılayabileceği sosyal ve performans durumlarından korkmayı içerir. Her ne kadar insanların midelerinde biraz gerginlik yaşaması veya “kelebek” hissetmesi yaygın olsa da, bozukluğu olan çoğu insan son derece bilinçlidir ve bulantı, titreme veya insanların etrafında veya performansta bayılma gibi fiziksel semptomlara sahiptir.
Yaygın Tip
Yaygın tip sosyal fobiye sahip kişiler hemen hemen bütün sosyal ortamlardan ve performans gerektiren durumlara karşı yoğun korku, kaygı yaşarlar. Örneğin;
- Otorite ya da üst düzey kişilerle konuşmak
- Romantik buluşmalara gitmek
- Sohbet başlatmak
- Konuşma yapmak
Genellikle yakın aile üyeleri ya da yakın arkadaşları dışında herkesten rahatsız olurlar.
Yaygın sosyal fobi, yalnızca performansa yönelik sosyal fobiden daha şiddetli olarak kabul edilir ve genellikle günlük işleyişte daha fazla bozulmaya sebep olur.
Performans Tipi Sosyal Fobi
Performans tipi sosyal fobi sahibi bir kişinin sadece performans durumlarıyla bağlantılı endişesi ve korkusu olacaktır. Örneğin, kişi topluluk önünde konuşma korkusu yaşayabilir ancak sıradan sosyal toplantılarda endişe duymaz.
Bu sosyal kaygı biçimi, kişileri kariyer ya da akademi ilerlemesinden veya performansla ilgili diğer başarılardan alıkoyabileceğinden, hala son derece zararlı olabilir.
Sadece performans durumlarından korkan insanlar, ilk kaygı yaşadıkları yaş, deneyimledikleri fiziksel belirtiler ve tedaviye yanıtları açısından genel sosyal kaygı bozukluğu olanlardan farklı olma eğilimindedir.
Sosyal Fobi Belirtileri
Sosyal fobinin 3 alanda kendini gösteren belirtileri vardır; fiziksel belirtiler, bilişsel belirtiler ve davranışsal belirtiler.
Fiziksel Belirtiler
Sosyal fobi durumunda hissedilen fiziksel belirtiler katlanılamayacak kadar ağır olabilir. Ortak olanlardan bazıları:
- Yüzde kızarma
- Terleme
- Titreme / Kas Gerginliği
- Üşüme
- Göğüste sıkışma
- Ses Titremesi
- Nefes darlığı
- Boğazda yumru hissetme
- Bulanık görme
- Kulaklarda çınlama
- Baş ağrısı
- Kuru ağız
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- İshal
- Karıncalanma
- Kalp çarpıntısı
- Andan Kopma
Psikolojik Belirtiler
Sosyal kaygı yaşanan durumlarda düşünülen, duyumlanan ya da davranışa dökülen ortal psikolojik durumlar vardır. Bunlardan bazıları:
- Yabancılar ile; tanışmak, konuşma başlatmak, telefonda konuşmak, birlikte çalışmak veya birlikte alışveriş yapmak gibi günlük aktiviteler hakkında endişelenmek
- Grup sohbetleri, şirket ve partilerle yemek yemek gibi sosyal aktivitelerden kaçımak veya aşırı endişelenmek
- Kızarma, terleme veya yetersiz görünme gibi utanç verici olduğunu düşünülen bir şeyi yapmaktan yoğun endişe duymak
- Başkaları izlerken bir şeyler yapmakta zorlanmak – her zaman izlendiğinizi ve yargılandığınızı hissetmek
- Eleştirilme ve yargılanma korkusu, göz temasından kaçınma veya düşük özgüvene sahip olma
- Genellikle hasta hissetme, terleme, titreme veya çarpıntı gibi semptomlar
- Panik atak geçiriyorsanız, bunaltıcı bir korku ve endişe hissiniz varsa, genellikle sadece birkaç dakika için
- Utanma korkusuyla bir şeyler yapmaktan veya insanlarla konuşmaktan kaçınmak
Sosyal Kaygıyı Devam Ettiren Etkenler
Düşünceler ve Davranışlar
Yazılarımda daha önce de belirttiğim gibi, sosyal durumlardan önce, sırasında ve sonrasında düşünme şekliniz sosyal kaygı duygularına katkıda bulunabilir. Bu düşünceler, sosyal durumlarda belirli bir şekilde davranmanıza veya tepki vermenize neden olabilir, bu da düşüncenizi daha gerçekçi ve daha güçlü hissetmenizi sağlar – bu, sosyal kaygıyı sürdürebilir.
Sosyal kaygılı insanların sıklıkla yaptığı şeylere ve bu düşünce – davranış biçimlerinin onları nasıl etkileyebileceğine dair bazı örnekler:
Kaçma / Kaçınma
Artık sosyal kaygının sizi sosyal durumlardan uzak tutabileceğini veya mümkün olan en kısa sürede onlardan kaçmanıza sebep olacabileceğini biliyorsunuz. Bu anlaşılabilir bir durumdur, ancak kaçma / kaçınma davranışları sosyal kaygıyı devam ettirebilir. Sosyal durumlardan kaçmak ya da kaçınmak, kendinizi daha güvende hissetmenize ve bazı düşüncelerinizi değiştirmenize yardımcı olacak “olumlu sosyal deneyimler” yaşamanızı engeller. Kaçma ya da kaçınma, aynı zamanda sosyal becerilerinizi kullanma konusunda daha az pratik yaptığınız anlamına gelir, böylece yeteneklerinize olan güveninizi azaltabilir.
Ayrıca, sosyal durumlardan kaçınmak için ne kadar uzun süre harcarsanız, bir sosyal ortamın içinde olma fikri o kadar korkutucu hale gelir.
Güvenlik Sağlama Davranışları
Sosyal durumlardan kaçınamadığınızda, onları “güvenlik sağlama davranışları” olarak adlandırılan davranışları kullanarak yönetmeye çalışabilirsiniz. Bunlar, o sırada kendinizi daha az kaygılandıran ama aslında uzun vadede işleri daha da kötüleştiren davranışlardır.
Güvenlik davranışları, bir durumun yalnızca onları kullandığınız için iyi gittiğini düşünmenize neden olabilir. Bu, onları kullanmaya devam etmeniz gerektiğini düşünmenize neden olur. Bu davranışlar olmadan başa çıkabileceğinizi asla kendinize kanıtlama şansınız olmaz, böylece sosyal kaygıyı devam ettirebilirler (Ayrıca, güvenlik davranışlarını her zaman kullanabilmeniz olası değildir).
Bazı güvenlik sağlama davranışı örnekleri:
- Konuşmalar sırasında sessiz kalmak
- Göz temasından kaçınmak
- Her zaman seninle tanıdığın birine sahip olmak
- Güveninizi artırmak için alkol veya yasa dışı uyuşturucu kullanmak
- Çıkışa yakın oturmak
- Topluluğa sırtını dönmek
Güvenlik sağlama davranışları, “kendi kendini gerçekleştiren kehanetler” olarak bilinen durumlar haline gelebilir. Bu, ne olacağını bildiğinizi düşündüğünüzde olur ve eylemleriniz olay veya durumun olmasına neden olur. Bir güvenlik davranışı olarak bir etkinlikte sessiz kalabilirsiniz, ancak sessiz olmak diğer insanların sizinle o kadar konuşmadığı anlamına gelebilir. Bu daha sonra kimsenin sizinle konuşmak istemediğini veya sıkıcı olduğunuzu düşünmenize neden olabilir.
Artmış Öz-odaklanma:
Sosyal kaygısı olan insanlar, kendilerini genellikle vücutlarının sosyal durumlarda nasıl hissettiğine ve nasıl göründüğüne odaklanırken bulabilirler. Ne yazık ki, bu sosyal kaygının devam etmesini sağlayabilir. Örneğin, kızardığınızdan, terlediğinizden veya kekelediğinizden endişelenerek çok zaman harcıyor olabilirsiniz.
Gerçek şu ki, insanlar başkalarının onlara ne kadar ilgi gösterdiğini abartma eğilimindedir ve bu, sosyal olarak endişeliyseniz daha da fazla olur. Bu endişelere bu kadar yakından odaklanmak, sosyal bir durumda olduğunuzda konsantre olmanızı veya ortama katılmanızı zorlaştırabilir. Bu, iyi performans göstermediğinize dair sahip olduğunuz her türlü inancı güçlendirir.
Ayrıca, vücudunuza bu şekilde odaklanmak, bu semptomların küçük belirtilerini bile fark etme olasılığınızı artırır ve sonra zihniniz, bunların ne kadar kötü ve fark edilebilir olduğunu muhtemelen abartır. Bu sizi daha endişeli hissettirebilir ve semptomları daha da kötüleştirebilir.
Bu yazımda sizlere sosyal fobi (sosyal kaygı, sosyal anksiyete) tanısını ve doğasını anlatmaya çalıştım. Eğer bu yazımdan yarar gördüyseniz paylaşabilir sonrasında da bir önceki yazım olan Anksiyete Bozukluğu Nedir? Anksiyete Nedir? isimli yazımı okuyabilirsiniz. Sonrasında onu da paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar
- https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/mental-health/mental-health-self-help-guides/social-anxiety-self-help-guide
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/social-anxiety-disorder/symptoms-causes/syc-20353561
- https://www.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/cyber.2009.0229
- https://www.webmd.com/anxiety-panic/guide/mental-health-social-anxiety-disorder#1
